Zoeken naar zeepaardjes

Het intrigerende deeltje van de hersenen – eigenlijk voor iedere hersenhelft één deeltje – lijkt op een zeepaardje en blijkt een broedmachine voor herinneringen. De Noorse journalist Hilde Østby en haar zus Ylva, neuropsycholoog, ontrafelen in hun boek op een toegankelijke manier de werking van de hippocampus.

Te beginnen met de toevallige ontdekking van de werking ervan door het zeepaardvormige deeltje in de hersenen te verwijderen bij een patiënt met epilepsie, ene Henry Molaison. De 24-jarige man stemde in met de experimentele behandelmethode en werd daarmee de belangrijkste persoon in de geschiedenis van het geheugenonderzoek. Na het verwijderen van de hippocampus kon hij zich niets meer herinneren uit de laatste twee à drie jaar van zijn leven. Bovendien kon hij niets langer onthouden dan zijn concentratievermogen op dat moment toestond.

Elke keer als hij naar de wc wilde, moest hij de weg aan het verplegend personeel vragen. Of hij vergat dat hij een mop zojuist nog had gemaakt. De laatste vijftig jaar van zijn bestaan zou Henry uitsluitend in het hier en nu leven. Vijftig jaar dat wetenschappers zijn hersenen hebben kunnen bestuderen. Ze kwamen er onder meer achter dat het kortetermijngeheugen ergens anders in de hersenen moet zitten en herinneringen van langer dan drie jaar geleden ook niet in de hippocampus worden opgeslagen. Wat gebeurt er dan wel in dat kleine mysterieuze hersendeeltje?

Dat bespreken de zussen Østby in de hoofdtukken die volgen, telkens op een erg verhalende, anekdotische manier. Van een experiment met naaktslakken dat uitlegt hoe je geheugen werkt tot hoe je je geheugen kunt trainen aan de hand van hersenonderzoek bij taxichauffeurs in Londen.

Het boek besluit met een uitleg over hoe we ons geheugen kunnen gebruiken om toekomstscenario’s te creëren. Het geheugen blijkt er voor te zorgen dat we voortdurend reizen in het verleden én de toekomst.

Aan het eind hebben we niet alleen geleerd hoe de hippocampus werkt, maar ook in hoeverre je bestaat uit je herinneringen en hoe je geheugen juist ook los staat van je identiteit. Of hoe een petieterig deeltje verwijderen uit iemands lichaam evolueerde tot een existentieel verhaal over hoe we ons eigen levensverhaal voorstellen.