Curiosity ontwaakt met somber toekomstperspectief

Begin vorige maand begon NASA’s Marsrover Curiosity aan een verplichte rustpauze. Tussen 4 april en 1 mei positioneerde de zon zich netjes tussen onze aarde en Mars. In die periode durfde het Jet Propulsion Laboratory in Californië, dat instaat voor de besturing van het wagentje, geen commando’s naar de planeet te sturen, omdat er een reële kans bestond dat de zon de signalen ernstig zou verstoren. Onvolledige en vervormde signalen konden een systeemfout veroorzaken, en aangezien er geen IT’er in de buurt is is om even op Curiosity’s resetknop te drukken werd het zekere voor het onzekere genomen.

In tussentijd werd het rovertje op zijn thuisplaneet gelukkig niet vergeten. Curiosity’s aanwezigheid op Facebook en Twitter is de fans niet ontgaan en het slapende wagentje sleepte moeiteloos de Webby Award voor aanwezigheid op sociale media in de wacht. Een leuke erkenning voor een verdienstelijk initiatief dat de zoektocht naar leven op Mars dichter bij de geïnteresseerden brengt. Maar met het ontwaken van de Marswagen enkele dagen geleden kwam het nieuws dat net die zoektocht wel eens een stuk moeilijker zou kunnen zijn dan wetenschappers aannemen.

Wind
Na een spectaculaire landing in de Gale-krater in augustus vorig laar begon Curiosity aan een moeizame tocht naar de voet van Aeolis Mons of Mount Sharp. De Gale-krater en Mount Sharp werden natuurlijk niet lukraak als doelwit gekozen. Voorafgaand onderzoek deed wetenschappers vermoeden dat de 5.500 meter hoge berg midden in de krater gevormd werd door sediment, afgezet door een meer.

Sediment, en daarmee samenhangend de aanwezigheid van oppervlaktewater in het verleden, is een ideale ondergrond om op zoek te gaan naar restanten van organisch materiaal. Zomaar aan de oppervlakte is de kans op sporen van leven nihil. Prof. Anne Glover, moleculair biologe, verduidelijkt: ‘De oppervlakte van Mars is een uiterst vijandige omgeving voor organisch materiaal. De beperkte atmosfeer van Mars biedt geen bescherming zoals die van de aarde. Ongefilterde straling van de zon zou eventuele sporen van organische moleculen al lang geleden vernietigd hebben. De enige manier om aanwijzingen van leven te vinden is door te boren, bij voorkeur op plaatsen waar ooit vloeibaar water was.’

Een recente studie uitgevoerd door Princeton University ondermijnt echter de gangbare theorie over de vorming van Mount Sharp. Volgens de Amerikaanse onderzoekers, onder leiding van Edwin Kite, is niet water maar wind verantwoordelijk voor de vorming van de berg. Het onderzoeksteam baseert zich op een gedetailleerd computermodel dat aantoont dat warme lucht overdag winden veroorzaakte die uit de krater naar boven waaiden. Toen de temperatuur daalde, waaiden die winden - met een heleboel Marsstof - in omgekeerde richting, terug de krater in. Centraal in de 155 meter brede krater geraakten de sterke winden hun energie kwijt, waardoor het stof daar tot rust kwam. Herhaal dat proces eeuwenlang en je krijgt een berg. Water speelt dan geen rol meer.

De conclusie van het team uit Princeton kwam niet uit de lucht vallen. Een maand eerder ontdekten onderzoekers van California Institute of Technology (Caltech) al aanwijzingen voor de windtheorie. Zij bestudeerden data van NASA’s Mars Reconnaissance Orbiter en zagen dat de lagen waaruit Mount Sharp is opgebouwd een hellingsgraad van 3 graden vertonen, terwijl sedimentafzetting door water in de regel tot horizontale lagen leidt. Toch was die observatie allesbehalve sluitend bewijs, en heerste scepsis over de theorie.

Rotsen
Dawn Sumner, hoogleraar geologie aan University of Californië en lid van het Curiosity-team, vindt de bevindingen van de onderzoekers uit Princeton intrigerend. Waar de vaststellingen van Caltech nog voor meerdere interpretaties vatbaar waren, biedt het computermodel van Kite en zijn collega’s een specifieke en gedetailleerde theorie die daardoor concreet te testen valt. ‘Observaties van Curiosity aan de voet van de berg kunnen het model op de proef stellen door naar bewijs van sedimentafzetting door wind te zoeken’, Aldus Sumner.

Zelfs wanneer water geen rol heeft gespeeld in de vorming van Mount Sharp zal dat niets afdoen aan het belang van Curiosity’s missie. ‘We hopen natuurlijk dat Mars er vroeger uitzag zoals we denken’, geeft Sumner toe, ‘maar het allerbelangrijkste is dat de rotsen de geschiedenis prijsgeven van wat er echt is gebeurd.’ Kevin Lewis, co-auteur van de Princeton-studie, deelt die mening: ‘Zelfs wanneer Mount Sharp een product van wind is en er geen biologische componenten te vinden zijn zal de krater een schat aan geologische informatie prijsgeven. Zo kunnen we de klimaatgeschiedenis van Mars ontrafelen en toekomstige Marsmissies nog beter plannen. Water of geen water, ik denk dat de berg een geweldig verhaal te vertellen heeft.’

Om uitsluitsel te geven over het ontstaan van Mount Sharp moet Curiosity de voet van de berg natuurlijk eerst bereiken, en die tocht verloopt minder vlot dan gehoopt. De robot werd de weken voor zijn verplichte slaap geplaagd door computerproblemen, wat de reis er niet op versnelde. De rover moet, na ongeveer acht maanden, nog negen van de tien kilometer naar Aeolis Mons afleggen. Natuurlijk liggen niet enkel technologische tegenslagen aan de basis van de vertraging, de tocht door Mars blijkt gewoon nog interessanter dan gedacht. Op weg naar zijn eindbestemming kwam het wagentje onder meer een opgedroogde rivierbedding en enkele hoogst interessante rotsen tegen. In december vond het zelfs sporen van klei en watermoleculen.