In 2025 valt de beslissing of de nieuwe Einsteintelescoop op het drielandenpunt België-Duitsland-Nederland komt. Welke ontdekkingen kunnen we verwachten en hoe lang houdt het standaardmodel van de fysica nog stand?
De kosmologie is een bloeiende wetenschap, die de voorbije jaren spectaculaire resultaten leverde. Herinner je de ‘publicatie’ van de eerste foto van een zwart gat in het voorjaar van 2019 door de Event Horizon Telescope of de waarneming van zwaartekrachtgolven door de Amerikaanse LIGO-detectoren in 2015. Met die registratie van de samensmelting van twee zwarte gaten, een gebeurtenis die 1,3 miljard jaar geleden plaatsvond, werd een van de laatste grote voorspellingen uit Einsteins algemene relativiteitstheorie bevestigd. Heftige gebeurtenissen in het heelal veroorzaken rimpelingen in de ruimtetijd.
Sindsdien zijn zwaartekrachtgolven ook geregistreerd door de Italiaanse detector Virgo en groeide een nieuw onderzoeksdomein dat deeltjesfysici en kosmologen verenigt. Van de theorie gaat het over waarnemingen naar voorspellingen. ‘Zowel voorspellingen over zwaartekrachtgolven van de oerknal als over botsingen van zwarte gaten’, zegt kosmoloog Thomas Hertog verderop. ‘We weten dat Einsteins theorie ergens moet falen in of nabij zwarte gaten. De sleutel ligt mogelijk in de details van uitbarstingen van zwaartekrachtgolven.’
Om zo diep te kunnen kijken, zijn nieuwe en krachtigere observatoria nodig. In de nieuwe speciale uitgave lees je alles over de nog te bouwen Einsteintelescoop. In het eerste deel belichten we de weg van de quantumfysica en de relativiteitstheorie, die meer dan honderd jaar geleden de theorieën over de werkelijkheid revolutioneerden, naar de huidige wetenschap die het universum als lab gebruikt. Welke ontdekkingen kunnen we van de Einsteintelescoop verwachten en hoe lang houdt het standaardmodel van de fysica nog stand?
Je kan dit baanbrekende project vergelijken met de oprichting van een tweede CERN, maar dan in onze achtertuin
In deel twee komt de technologie aan bod. De Einsteintelescoop is net als de huidige detectoren een interferometer – via spiegels worden lichtbundels gesplitst en weer samengevoegd – maar een die nog grotere technische uitdagingen aankan. Hij heeft de vorm van een gelijkzijdige driehoek, met tien kilometer lange buizen als zijden, en komt 250 meter onder de grond.
Dat brengt ons in het derde deel bij de mogelijke locaties. Drie gegadigden willen dit prestigieuze project binnenhalen: het Italiaanse eiland Sardinië, de Saksische regio Lausitz en de Euregio Maas-Rijn – het drielandenpunt Duitsland-Nederland-België zeg maar.
De inzet voor Limburg is hoog, de impact navenant. Vergelijk het met de oprichting van een tweede CERN, een onderzoeksfaciliteit die het socio-economische lokale belang ruimschoots overstijgt. De Einsteintelescoop zal een hub worden voor wetenschappers van over de hele wereld en het onderzoek in Nederland en België een boost geven. Ook qua outreach en wetenschapscommunicatie zal het observatorium bakens verzetten. Een goed uitgebouwd bezoekerscentrum betekent zonder twijfel een extra publiekstrekker voor de regio, ook al zal er net als op de CERN-site bovengronds weinig van het baanbrekende onderzoek te merken zijn.
Deze Special over de Einsteintelescoop is een samenwerking tussen Eos en het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek, dat voor Vlaanderen het vooronderzoek begeleidt. Als een auteur betrokken is bij het project, vermelden we het. Verder hebben we getracht om herhalingen tot het minimum te beperken, hopelijk storen ze niet als je mee in dit grootse wetenschappelijke avontuur duikt. Veel leesplezier!
