Bij de explosie van een zware ster 37 jaar geleden bleef een klein, supercompact en snel rondtollend sterretje achter. De neutronenster is wellicht de jongste die astronomen ooit waarnamen.
Beeld: Webb-foto van de uitdijende gasschil van supernova 1987A. © NASA/ESA/CSA
Supernova 1987A was de helderste sterexplosie van de afgelopen paar honderd jaar. Ze vond 37 jaar geleden plaats op 168.000 lichtjaar afstand, in de Grote Magelhaense Wolk, een klein buurstelsel van onze eigen Melkweg. Ondanks de grote afstand bleef ze maandenlang zichtbaar met het blote oog. Bij zo’n supernova wordt het grootste deel van de ster het heelal in geblazen, maar de kern van de ster stort onder haar eigen gewicht ineen. Daarbij kan een neutronenster of een zwart gat ontstaan.
De ware aard van het ‘stoffelijk overschot’ van supernova 1987A bleef lange tijd onduidelijk, vooral omdat wolken van weggeblazen materiaal het zicht belemmeren. Een internationaal team van sterrenkundigen onder leiding van Claes Fransson (Stockholm University) heeft de kosmische plaats delict nu bestudeerd met de James Webb Space Telescope. Die registreert infrarode straling, die veel makkelijker door het absorberende materiaal heen dringt.
Met de gevoelige spectrograaf van de Webb-telescoop is in de directe omgeving van het explosiecentrum de aanwezigheid aangetoond van sterk geïoniseerde argon- en zwavelatomen, atomen die tot wel vijf elektronen missen. Die ionisatie moet worden veroorzaakt door een naburige bron van energierijke röntgenstraling.
Volgens Fransson en zijn collega’s kan het niet anders of die röntgenstraling is afkomstig van een neutronenster – van het hete oppervlak zelf, of van een ‘wind’ van elektrisch geladen deeltjes die door de neutronenster de ruimte in worden geblazen. De ster zou een diameter hebben van hooguit 25 kilometer en een dichtheid van één miljard ton per kubieke centimeter. Dat blijkt uit de metingen van de James Webb Space Telescope, die eind februari gepubliceerd zijn in Science.
Daarmee is een 37 jaar oud raadsel eindelijk opgelost. Volgens supernovadeskundige Jacco Vink (Universiteit van Amsterdam), die zelf niet bij het onderzoek was betrokken, hebben astronomen hiermee nu ook de jongste neutronenster ooit ontdekt.
