Hoe waarheidsgetrouw is de film Apollo 13?

Op 30 juni is het precies twintig jaar geleden dat Apollo 13 in de bioscoopzalen kwam. Die beroemde film vertelt het waargebeurde verhaal van de gelijknamige ruimtemissie uit 1970. Drie astronauten zouden een reis naar de maan maken, maar een ontplofte zuurstoftank veranderde die trip in een nachtmerrie. Na een zenuwslopende race tegen de klok bereikte het drietal ongedeerd de aarde. Maar hoe waarheidsgetrouw was de film nu eigenlijk precies?

Volgens World Science Festival, een non-profitorganisatie die wetenschap en cultuur dichter bij elkaar brengt, scoort Apollo 13 een niet onaardige 4,5 op 5 op de schaal van accuratesse. De filmmakers hebben dus hun best gedaan om de originele gebeurtenissen, beschreven in het boek Lost Moon: The Perilous Voyage of Apollo 13 van bemanningslid Jim Lovell en wetenschapsjouranlist Jeffrey Kluger, zo nauwgezet mogelijk in beeld te brengen. Daarbij treedt de film weinig tot geen fysicawetten met de voeten, zoals pakweg Armageddon wel tot in den treure deed. Maar helemáál blanco is het strafblad van Apollo 13 ook niet.

1. Apollo 13 (1995) = Marooned (1969)?

De film vertoont verdacht veel overeenkomsten met de film Marooned uit 1969, met de toenmalige Hollywoodster Gregory Peck in de hoofdrol. Net als in Apollo 13 komen de astronauten in Marooned vast te zitten in een ruimtetuig en moeten ze zich wegens een nijpend zuurstoftekort dringend uit hun benarde situatie zien te redden. Nog overeenkomsten: in beide films vermoedt de bemanning aanvankelijk dat een meteoor de schade berokkende, strooit een storm op aarde roet in een mogelijke reddingsoperatie en kunnen de astronauten maar één zuurstoftank gebruiken in plaats van drie. O ja, en in beide films heet de commandant Jim. Al was dat met de ‘echte’ Apollo 13 natuurlijk ook zo. En daar zit nog een pittig detail: Marooned kwam in de bioscoop zo’n zes maanden vóór de echte ruimtemissie. De cirkel is rond, zullen we maar zeggen?

2. Boze droom

De drie scenario’s zijn zelfs nog meer met elkaar verweven. In de film uit 1995 zien we hoe Marilyn, de vrouw van commandant Jim Lovell, kort voor het vertrek van haar man een nachtmerrie heeft. Jim wordt daarin uit het toestel gezogen, de eindeloze ruimte in. Geen verzinsel, zo zegt Lovell. En wat de oorzaak van Marilyns boze droom was? Kort tevoren had ze de Marooned gezien …

3. Simulaties

Oorspronkelijk zou astronaut Ken Mattingly meevliegen met Apollo 13, maar hij viel op de valreep af door ziekte. In de film zien we hoe Mattingly dan toch halsoverkop wordt opgetrommeld nadat zijn collega’s in de penarie belandden. Mattingly moet op aarde allerlei simulaties en experimenten uitvoeren om te checken hoe de astronauten in de ruimte gered kunnen worden. ‘Het ziet er in de film uit alsof alles ter plekke werd bedacht’, vertelde Mattingly daar enkele jaar geleden over in een interview met NASA. ‘Maar al die simulaties waren op voorhand al uitgebreid gedaan. Alles van de hele missie was tot in de puntjes gesimuleerd op aarde. In tegenstelling tot wat de film doet vermoeden, losten we in de simulator niet echt veel problemen meer op.’ Ook het feit dat de drie astronauten door de omstandigheden gedwongen werden om in de kleine maancapsule te overleven, was in werkelijkheid minder het resultaat van improvisatie dan de film ten faveure van de suspense laat uitschijnen. Ook dát scenario was namelijk al lang voordien uitgetest op aarde.

4. Manoeuvre in 38 seconden

Acteur Tom Hanks, die de rol speelt van commandant Jim Lovell, stuurt het ruimteschip in een van de spannendste scènes van de film terug richting aarde. Dat cruciale manoeuvre gebeurde in amper 38 seconden. Onrealistisch? ‘Integendeel’, aldus de echte Lovell destijds in een interview met The New York Times, kort nadat hij de film in de cinema zag. ‘We hadden daar zelfs maar 14 seconden tijd voor. En als het mislukte, zouden we de aardatmosfeer op een haar missen en voor altijd het heelal in vliegen.’

5. Trouwring spoelt weg

Nog zo’n schijnbaar ongeloofwaardige passage in de film: Lovells vrouw Marilyn die kort voor de lancering van Apollo 13 haar trouwring kwijtspeelt in het afvoerputje van de douche. Van een slecht voorteken gesproken! Duidelijk een Hollywoodiaanse overdrijving, om de dramatiek van de plot in de verf te zetten? Niet zo, zegt Lovell. ‘Dat is echt gebeurd.’

6. Kotskomeet

Opvallend is hoe realistisch de scènes in gewichtloosheid eruitzien. Geen toeval. Ooit gehoord van de Vomit Comet – letterlijk vertaald ‘kotskomeet’? Dat is de veelzeggende bijnaam van een vliegtuig dat de NASA gebruikt om gewichtloosheid te simuleren door middel van paraboolvluchten (zie ook het artikel ‘Gewichtloos proefkonijn’ in Eos 7, 2015, pag. 40). Regisseur Ron Howard kreeg van de NASA namelijk de toestemming om enkele scènes in de kotskomeet in te blikken.

7. Nieuwkomer op de missie

In de film vragen astronauten Lovell en Haise zich hardop af of Swigert, die hun collega Mattingly last minute moet vervangen, wel voldoende opgeleid is. Aan The New York Times vertelde Lovell dat hij en Haise in werkelijkheid geen probleem hadden met hun nieuwbakken reisgezel.

8. ‘Houston, we have a problem’

‘Houston, we have a problem.’ Na ‘It’s a small step for (a) man’ zijn dát misschien wel de meest historische woorden ooit uitgesproken in de ruimte. Maar de quote klopt niet – of toch niet helemaal. De echte Lovell zei immers ‘Houston, we’ve had a problem’. Oké, een kniesoor die daarom maalt, maar in tegenstelling tot Tom Hanks, kennen wij onze werkwoordstijden wél nog.

9. Donkere kant van de maan

Als we dan toch op de woordelijke details letten: op een bepaald moment verliest de Apollo 13 tijdelijk het contact met de aarde als het ruimteschip door de ‘dark side of the moon’ vliegt. Dat klopt niet helemaal, want die donkere kant van de maan krijgt in werkelijkheid ongeveer evenveel zonlicht als de verlichte zijde. Alleen zien wij van op de aardbol steeds dezelfde kant van de maan. Tijdens de Apollo 13-missie was die donkere kant eigenlijk al half verlicht.

Toemaatje: de tijdlijn

En tot slot, for the sake of the truth: een tijdlijn van hoe een en ander écht verliep.