Nieuw instrument maakt 3D-kaart van het heelal

Beeld: Deze testopname van het Andromedastelsel is gemaakt met de DESI-spectrometer. De cirkeltjes geven de 5000 ‘meetpunten’ van het instrument aan: van elk van deze posities is een spectrum vastgelegd. (DESI collaboration)

Op 17 mei is op Kitt Peak in Arizona (VS) het nieuwe spectroscopische instrument DESI in gebruik genomen. De komende vijf jaar zullen astronomen daarmee het licht van tientallen miljoenen sterrenstelsels en andere kosmische objecten vastleggen, om een gedetailleerde driedimensionale kaart van het heelal te maken.

DESI rafelt het licht van de waargenomen objecten uiteen in hun samenstellende kleuren. Op die manier wordt informatie verkregen over hun chemische samenstelling en hun afstanden en snelheden. Deze gegevens zullen worden gebruikt om meer inzicht te krijgen in de geheimzinnige donkere energie, die verantwoordelijk lijkt te zijn voor de versnellende uitdijing van het heelal. ‘DESI’ staat dan ook voor Dark Energy Spectroscopic Instrument.

De formele ingebruikname van DESI volgt op een testfase die vier maanden heeft geduurd. In deze korte periode zijn al vier miljoen spectra vastgelegd – meer dan bij alle voorgaande spectroscopische surveys bij elkaar.

DESI is gekoppeld aan de bijna vijftig jaar oude 4—meter Mayall-telescoop op Kitt Peak. Het instrument is voorzien van optiek die het beeldveld van deze telescoop vergroot, en van 5000 robot-gestuurde glasvezels waarmee in één keer de spectra van evenzovele objecten kunnen worden verzameld. In feite kijkt de telescoop dus naar vijfduizend objecten tegelijk.