Na vijftig jaar onderzoek door ruimtesondes en robotwagentjes zou je denken dat we het oppervlak van buurplaneet Mars wel zo’n beetje kennen. Toch is onlangs een tot dusver onbekende vulkaan ontdekt op de Rode Planeet, met indrukwekkende afmetingen.
Openingsbeeld: Opname van Noctis Mons, gemaakt door de Europese ruimtesonde Mars Express. De opvallende ‘krater’ in het midden is een relatief recente geologische depressie in het landschap; het vlakke ronde gebied direct daaronder is de geërodeerde caldera van de nieuw ontdekte vulkaan. © ESA/DLR/FU Berlin
Noctis Mons (‘Nachtberg’), zoals de vulkaan voorlopig is genoemd, heeft een basismiddellijn van 450 kilometer en torent 9 kilometer boven het ‘gemiddelde’ Marsoppervlak uit. De planeet heeft geen oppervlaktewater, dus er is geen sprake van ‘zeeniveau’.
Dat de gigantische vulkaan al die tijd onopgemerkt is gebleven, komt vooral doordat hij zeer sterk geërodeerd is en zich in een geologisch complex landschap bevindt: Noctis Labyrinthus (‘Labyrint van de Nacht’), een gebied van diepe kloven en hoge tafelbergen aan het westelijk uiteinde van de reusachtige Marscanyon Valles Marineris.
Pascal Lee van het SETI Institute en Sourabh Shubham van de Universiteit van Maryland presenteerden hun ontdekking op de 55ste Lunar and Planetary Science Conference in Texas. Ze identificeerden onder andere het geërodeerde restant van een caldera (de krater op de top van een schildvulkaan) en een relatief jonge vulkanische afzetting van 5.000 vierkante kilometer waaronder zo goed als zeker een grote ijsgletsjer ligt.
Noctis Mons bevindt zich aan de oostrand van het Tharsisplateau, een uitgestrekte hoogvlakte op Mars waarop drie andere (en grotere) vulkanen voorkomen: Ascraeus Mons, Pavonis Mons en Arsia Mons. Op nog veel grotere afstand ligt Olympus Mons, die met een hoogte van 24 kilometer de grootste vulkaan in het zonnestelsel is.
Onduidelijk is tot wanneer Noctis Mons actief is geweest. Gezien de grote mate van erosie staat wel vast dat hij in het geologisch verre verleden van Mars al moet zijn ontstaan.
Volgens Lee en Shubham vormen de ondergrondse ijsafzettingen (aan de zuidoostzijde van de vulkaan) een interessant doelwit voor toekomstige Marslanders – wellicht zijn hier fossiele sporen van micro-organismen te vinden. Kort na het ontstaan leek Mars namelijk veel meer op de aarde, en zou er wellicht leven kunnen zijn geweest.
