Nee, Jupiter staat niet in brand. Deze infraroodfoto van de grootste planeet in het zonnestelsel doet weliswaar denken aan een verwoestende vlammenzee, maar de wolkentoppen van de gasreus hebben een temperatuur van zo’n 150 graden onder nul. Dat is niet zo verwonderlijk: Jupiter staat gemiddeld op 780 miljoen kilometer afstand van de zon, wat ruim vijf keer zo ver is als de aarde.
Infraroodstraling is warmtestraling. De koude toplagen in de dikke dampkring van de planeet zijn dan ook donker op deze kunstmatig ingekleurde foto. Zo is direct te zien dat de uitgerekte wolkenbanden van Jupiter – de zogeheten banden en zones – afwisselend warm en koel zijn. Die temperatuur houdt rechtstreeks verband met de hoogte van de wolken in de atmosfeer: hoe dieper, hoe warmer.
Iets linksonder in het midden van de foto is een grote, donkere ovaal te zien. Dat is de beroemde Grote Rode Vlek in de Jupiterdampkring. Het is een gigantische wervelstorm die kilometers boven het omringende wolkendek uittorent, en dus een extra lage temperatuur heeft. De Grote Rode Vlek dankt haar naam aan de oranjerode of zalmroze kleur op foto’s die gemaakt zijn in zichtbaar licht. Daar komen windsnelheden voor van meer dan 600 kilometer per uur; het stormsysteem bestaat al minstens 350 jaar.
De gedetailleerde ‘warmtefoto’ van Jupiter is gemaakt met de NEar-InfraRed Imager van de 8-meter Gemini North-telescoop op Mauna Kea, Hawaï. Op de Gemini-opname zijn details van 500 kilometer groot zichtbaar. Planeetonderzoekers vergelijken infraroodfoto’s met beelden die gemaakt zijn in zichtbaar licht of op ultraviolette golflengtes. Op die manier komen ze meer te weten over de opbouw van de planeetdampkring en kunnen ze wolkensystemen in drie dimensies in kaart brengen.
Zo blijken er aan de rand van de Grote Rode Vlek gaten in het wolkendek te zitten: de heldere oranje structuren. Ze bieden zicht op diepergelegen wolken van waterdruppeltjes. Ook op het noordelijk halfrond van de planeet, onder de langgerekte heldere structuur, zijn zulke relatief kleine ‘warme’ gebiedjes te zien. Ze zijn vermoedelijk ontstaan door krachtige neerwaartse luchtstromingen.
