Op zo’n 600 miljoen kilometer van de aarde bevindt zich een surrealistische wereld waar continu krachtige vulkaanuitbarstingen plaatsvinden.
Openingsbeeld © NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS/Kevin M. Gill
De explosie van de Marapi-vulkaan op Sumatra en de recente spleeteruptie op het IJslandse schiereiland Reykjanes haalden de krantenpagina's en de tv-journaals. Terecht natuurlijk: het ging om spectaculaire natuurverschijnselen die bovendien een grote impact hadden op de lokale bevolking. Maar dat zich op zo’n 600 miljoen kilometer afstand een surrealistische wereld bevindt waar continu krachtige vulkaanuitbarstingen plaatsvinden, lees je nergens.
Io, genoemd naar een van de geliefden van oppergod Zeus, is de binnenste grote maan van de reuzenplaneet Jupiter. Het rotsachtige hemellichaam is iets groter dan onze eigen maan. Maar terwijl de maan van de aarde een geologisch dode museumwereld is, vertoont Io de grootste vulkanische activiteit van alle hemellichamen in het zonnestelsel.
De zwavelvulkanen en lavameren op het oppervlak van Io werden eind jaren 1970 ontdekt door de Amerikaanse ruimtesonde Voyager 1, vlak nadat ze door planeetwetenschappers waren voorspeld. Berekeningen hadden namelijk uitgewezen dat het inwendige van Io verhit wordt door de sterke getijdenkrachten van Jupiter, met oppervlaktevulkanisme als gevolg. Latere foto’s van de ruimtesonde Galileo lieten zien dat overal op Io de sporen van vulkanisme te vinden zijn, inclusief talloze actieve vulkaanpluimen.
De hier getoonde foto is op 30 december gemaakt door de ruimtesonde Juno, die sinds 2016 in een langgerekte en sterk gehelde baan rond Jupiter draait. We kijken hier min of meer op de noordpool van Io – een gebied dat Galileo niet gedetailleerd kon vastleggen. De hoge vulkaantoppen in het midden van de foto, dicht bij de dag-nachtgrens, waren bijvoorbeeld nooit eerder gezien.
Wat verder opvalt is dat de nachthelft van de Jupitermaan, rechts op de foto, toch nog zwak verlicht wordt. Niet door de zon, maar door de reuzenplaneet zelf, op ruim 400.000 kilometer afstand.
Op het moment dat de foto werd gemaakt, bevond Juno zich op slechts 1.500 kilometer afstand van het Io-oppervlak. Op 3 februari 2024 vloog Juno opnieuw op kleine afstand langs de vulkaanmaan.
