Kan een 22 verdiepingen tellend flatgebouw van energie worden voorzien met alleen maar menskracht? Het antwoord is positief, tenminste als er gebruik wordt gemaakt van lowtech en een energiezuinige levensstijl.
Voor de Universiteit van Utrecht ontwikkelden Lowtech Magazine en kunstenaar Melle Smets een bouwplan voor een volledig op menselijke energie draaiend flatgebouw met 750 bewoners. Zowel spierkracht, lichaamswarmte als afvalstoffen worden benut.
De bewoners kunnen een moderne levensstijl volhouden, inclusief warme douches, computers en wasmachines. Maar daarvoor moeten ze wel tot 6 uur per dag energie produceren. De keuze voor menskracht biedt unieke inzichten in het debat rond duurzaamheid.
Eind vorig jaar kondigden we het project "human power plant" aan, waarin Lowtech Magazine in samenwerking met kunstenaar Melle Smets de mogelijkheden onderzoekt van menselijke energieproductie in een moderne maatschappij. Na maandenlang denken, tekenen, schrijven, bouwen en fitnessen presenteren we in juni de resultaten van het project op de campus van Utrecht.
Het project bestaat uit twee delen. Ten eerste zijn er de uitgewerkte plannen voor het gebouw, inclusief alle technische details en de sociale organisatie. Ten tweede is er een prototype spierkrachtcentrale die een aantal belangrijke ideeën uit die plannen vorm geeft. In de aanloop naar de presentatie publiceren we regelmatig over de voortgang van het project op een speciaal daarvoor opgezette blog: human power plant.
Op 15 juni is er een voordracht en een debat over het human power project. Dat gaat door van 16h tot 18h nabij het Educatorium (hoek Genèvelaan/Leuvenlaan) op de Uithof Campus in Utrecht. Iedereen is welkom, de toegang is gratis. De spierkrachtcentrale zal het evenement van energie voorzien.
Het gebouw
Het gebouw dat we willen omvormen tot een op menskracht werkende gemeenschap -- meer bepaald een studentenhuis -- staat al geruime tijd grotendeels leeg op de campus van de Universiteit Utrecht: het Willen C. Van Unnik, gebouwd in de late jaren 1960. Het onderhoud van het centraal gelegen gebouw kost de universiteit handenvol geld. Tegelijk is er steeds meer nood aan huisvesting voor studenten.
Aangezien de Universiteit van Utrecht zich de doelstelling heeft gesteld om in 2030 geheel CO2-neutraal te zijn, leek het ons een goed idee om van een probleem een opportuniteit te maken.
Het op menskracht draaiende Van Unnik gebouw zal geheel onafhankelijk zijn van fossiele brandstoffen voor de productie van zowel elektriciteit als warmte. Het dieet van de studenten is zodanig samengesteld dat ook de voedselproductie geen CO2 produceert.
De mens: een veelzijdige energiebron
De mens is een veelzijdige energiebron. Hij of zij kan niet alleen spierkracht leveren die kan worden omgezet in mechanische beweging of elektricieit, maar ook warmte. De twee gaan bovendien samen: een fysiek actief mens kan tot wel 500 watt thermische energie leveren, zodat de mens in feite als een elektriciteitscentrale met warmtekrachtkoppeling kan worden beschouwd.
In het op menskracht draaiende studentengebouw wordt daarom de warmte van de energie producerende studenten gebruikt om de rest van het gebouw te verwarmen.
De mens heeft nog meer energie in zich. Onze afvalstoffen kunnen dienen als grondstof voor de productie van biogas. Samen met de vergisting van het voedselafval levert dat voldoende energie op om voor 750 mensen te koken, tenminste als er ook gebruik wordt gemaakt van isolatiefornuizen.
Bouwplannen & Sociale Organisatie
In het op menskracht draaiende studentenhuis is elke student verantwoordelijk voor het opwekken van de elektriciteit die in de eigen kamer wordt verbruikt. De onderste drie verdiepingen worden gebruikt voor gemeenschappelijke energieproductie.
Deze energie wordt gebruikt voor het verwarmen van het gebouw, het elektriciteitsverbruik in de gemeenschappelijke ruimtes, het wassen van kleren, het produceren van warm water, enzovoort. De biogasinstallatie zit in de kelder.
Er wordt een tijdschema opgesteld voor de gemeenschappelijke energieproductie, zodat elke student weet wanneer hij of zij elektriciteit en warmte moet leveren, of wanneer er andere taken voor de gemeenschap moeten worden vervuld.
De komende dagen en weken zetten we de plannen online voor de verschillende onderdelen en thema's. De illustratie hierboven betreft de individuele studentenkamer, die nu onnline staat. De volgende episodes behandelen onder meer de volgende thema's:
- De gemeenschappelijke energieproductieruimtes op de onderste drie verdiepingen
- De biogasinstallatie in de kelder
- De gemeenschappelijke keukens en eetzalen op twee verdiepingen
- De gemeenschappelijke douches en wassalons op twee verdiepingen
- De trappenhal
- De zwaartekrachtbatterij in de voormalige liftschachten
- De goederenlift
- De tijdschema's voor gemeenschappelijke energieproductie
- De huurprijzen voor de individuele studentenkamers
- Duurzame decadentie op het dak van het gebouw
- Het dieet van de studenten
- Controle van de studentenpopulatie
Lowtech, Gemeenschapszin, Zuinigheid
Het lijkt onwaarschijnlijk dat een moderne levensstijl op alleen maar menskracht kan werken. Dat het wel kan, heeft te maken met drie beslissingen:
- Er worden zoveel mogelijk huishoudelijke taken gemeenschappelijk georganiseerd, net zoals dat vroeger gebeurde.
- Er wordt gebruik gemaakt van lowtech, zoals isolatiefornuizen, thermische onderkleding en douches met warmtewisselaar.
- Er wordt gerekend op een forse energiebesparing, omdat de studenten hun gewoonten zullen aanpassen. Als ze zelf de energie moeten produceren die ze collectief verbruiken, dan zullen ze op zoek gaan naar alternatieve oplossingen die minder inspanning vragen. Bovendien wordt zo de vooruitgang in energie-efficiëntie wel degelijk omgezet in energiebesparing.
Ons plan gaat in tegen de huidige duurzaamheidsstrategie van de Universiteit Utrecht. Net zoals veel andere organisaties rekent de universiteit op hernieuwbare energiebronnen zoals wind en zon enerzijds, en op energie-efficiëntie anderzijds. Bij het begin van het project maakten we een video waarin we uitleggen waarom deze strategie niet werkt.
Omdat zon en wind niet altijd beschikbaar zijn, is er enorm veel plaats en infrastructuur nodig om aan het huidige energieverbruik te voldoen. Dat kost te veel grondstoffen, energie en ruimte. Energie-efficiëntie leidt dan weer zelden tot energiebesparing, omdat de vooruitgang in energie-efficiëntie wordt omgezet in extra toepassingen, hogere prestaties, of een ander gebruik van toestellen.
Menskracht kent deze problemen niet. Menskracht op afroep beschikbaar, net zoals fossiele brandstoffen. Bovendien moet een mens niet eerst in een fabriek worden gemaakt. Tot slot is menskracht de enige energiebron die toeneemt naarmate er meer mensen zijn, terwijl andere energiebronnen over een steeds groeiende wereldbevolking moeten worden verdeeld.
We beschouwen de bouwplannen niet als een definitief werk en staan dus open voor reacties, aanpassingen en nieuwe ideeën. De blog is in het Engels, maar wie liever in het Nederlands reageert kan ook onder dit artikel een commentaar plaatsen.
De human power plant kadert in het Zero Footprint Campus project, waar in totaal 12 kunstenaars zich over het thema duurzaamheid buigen. In juni brengen we verslag uit over een aantal andere projecten.
