Bijzonder nauwkeurige bloedtests bieden mooie vooruitzichten voor de diagnose en behandeling van kanker.
Patiënten bij wie artsen kanker vermoeden moeten onder de scanner en er wordt een biopsie genomen. De weggesneden weefselstalen belanden onder de microscoop en worden vaak nog verder geanalyseerd om te achterhalen welke genetische mutatie het gezwel veroorzaakt. Al die informatie helpt te bepalen wat voor tumor het is, hoe vergevorderd hij is en welke behandeling aangewezen is. Maar soms lukt een biopsie niet, bijvoorbeeld wanneer een tumor op een moeilijk te bereiken plek zit. Bovendien is de analyse duur en gaat het traag. Een biopsie kan infecties en andere complicaties veroorzaken.
Die problemen zijn binnenkort misschien verleden tijd, dankzij de vloeibare biopsie. De nieuwe techniek spoort kanker op in een eenvoudig bloedstaal. Een paar tientallen bedrijven ontwikkelen vandaag hun eigen technologie voor vloeistofbiopsie. De markt voor zulke tests is naar schatting miljarden waard.
In de methode is een sleutelrol weggelegd voor het ctDNA, het circulerend tumor-DNA. Dat is genetisch materiaal van de kankercellen dat in de bloedbaan belandt. Dankzij nieuwe technologieën zijn we sinds kort in staat ctDNA snel en goedkoop op te sporen, te vermenigvuldigen en te analyseren.
Testfase
Voorlopig dienen de tests voornamelijk voor behandelingsbeslissingen, nadat de arts de diagnose van onder meer long- of prostaatkanker al heeft gesteld. Maar vloeibare biopsieën bieden heel wat mogelijkheden. Je kan makkelijk opeenvolgende bloedstalen afnemen om te volgen hoe de ziekte evolueert en hoe goed de behandeling aanslaat, lang voordat zoiets op scans te zien is of dat er symptomen optreden.
Een vloeistofbiopsie detecteert in principe alle mutaties in een gezwel. Dat ligt anders bij weefselstalen, die kleine fragmentjes zijn van de tumor en dus mogelijk cellen missen die gevaarlijker zijn geworden dan naburige cellen. Met vloeistofbiopsie wordt het daarom makkelijker om de juiste behandelingskeuze te maken. In de toekomst kan vloeibare biopsie bovendien een snelle, makkelijke en nauwkeurige kankerscreening mogelijk maken bij mensen die er kerngezond uitzien.
Dat er vaart zit in het werkveld mag duidelijk zijn. GRAIL, een spin-off van DNA-analysebedrijf Illumina, heeft in maart ruim driekwart miljoen euro opgehaald bij investeerders, waaronder Amazon en een paar farmareuzen. Met dat geld wil het de technologie verder ontwikkelen en grote klinische proeven houden, met honderdduizenden deelnemers. Doel is de haalbaarheid van zulke screenings testen.
Ook al in maart heeft het Californische Freenome 55 miljoen euro gekregen voor klinische proeven. Samen met wellicht meerdere partners gaat het onderzoeken of de tests tot meer successen leiden bij kankerpatiënten. In mei heeft ook Guardant Health 300 miljoen euro aan bijkomend budget bekendgemaakt, bovenop eerdere investeringen. Daarmee wil het zijn vloeistofbiopsie de komende vijf jaar testen bij een miljoen proefpersonen.
Hopelijk blijkt uit de klinische proeven dat vloeibare biopsieën kanker nauwkeurig opsporen, en dat ze zozeer bijdragen tot beslissingen over de behandeling dat de patiënt er wel bij vaart en een betere overlevingskans krijgt. Dan kunnen we de vloeistofbiopsie niet meer wegdenken.
