Wiskundeprofessor Ann Dooms (VUB) buigt zich in een nieuwe rubriek in Eos elke maand over een bijzonder beeld. Een Photoshop, een opname die geframed is, een beeld dat bedoeld is om feiten te verdraaien.
Met digitale tools kun je foto’s cosmetisch behoorlijk opsmukken. Iedereen weet dat de beelden in modebladen gephotoshopt zijn, en zelf gebruiken we filters om onze Instagram- en Snapchat-kiekjes net dat tikkeltje meer cachet te geven.
Nieuwssites als BBC News en The New York Times waren er blindelings ingetrapt. Nochtans ging het over vrij lamentabel kopieerwerk
Het vergt maar een klein beetje meer inspanning om de realiteit naar je hand te zetten. De Rolling Stones lieten het in 2005 al doen, toen ex-bandlid Bill Wyman het moest ontgelden op de platenhoes van Rarities 1971-2003. De operatie was niet zo succesvol: rechts van Mick Jagger bengelden nog stukjes kabel van Wymans basgitaar.
Het knip- en plakwerk blijft niet altijd onschuldig. In juli 2008 stuurde Sepah News, de nieuwswebsite van de militaire Iraanse Revolutionaire Garde, een foto uit van een provocerende proeflancering van een raketarsenaal. Het beeld haalde wereldwijd de voorpagina’s van kranten en prijkte op bijna elke nieuwssite, van BBC News tot The New York Times.
Aan het beeld schortte wat. Zo is de kans dat rookpluimen zich identiek verspreiden, nagenoeg onbestaand. Dat werd algauw opgemerkt, en later die dag verving Sepah News de foto stilzwijgend door een versie die heel wat minder schrikwekkend overkwam. Uiteindelijk bleek dat slechts drie raketten, en niet vier, succesvol gelanceerd waren. De nieuwssites die het bewerkte beeld hadden gebracht, bleven verweesd achter. Ze waren er blindelings ingetrapt. Nochtans ging het over vrij lamentabel kopieerwerk.
De gebruikte techniek, waarbij delen van een beeld gekloond worden, kun je met een computerprogramma opsporen. Al is dat moeilijker dan het op het eerste gezicht lijkt. Je kunt de computer vragen om pixels onderling te vergelijken, maar omdat de machine a priori niet weet in welke zones van het beeld ze dat moet doen en hoe groot die moeten zijn, moet dat voor het hele beeld gebeuren. Aanpassingen aan de kloon maken het vergelijken nog ingewikkelder. Speuren naar de bewerkte delen wordt dus een aartsmoeilijke opdracht.
Een oplossing kan zijn om in het beeld te zoeken naar bijzondere punten waarvan de omgevende pixels ‘interessant gedrag’ vertonen, zoals een groot contrast. Dat komt typisch voor bij pixels die op de rand van een object liggen, zoals de bovenste strook van de bruine rookwolk, die fel contrasteert met de lucht. De computer kan die punten relatief makkelijk vinden door berekeningen uit te voeren op de kleurwaarden van de pixels.
Vervolgens vergelijkt hij enkel deze punten en hun bijbehorende omgeving met elkaar. Op het ingekleurde beeld hierboven zie je het resultaat van zo’n algoritme. Maar het algoritme is niet onfeilbaar. Waren er nog kleuraanpassingen, scheeftrekkingen, spiegelingen en andere ingrepen uitgevoerd op het gekloonde deel, dan zou het falen.
Vandaag heeft iedereen de mond vol van fake news in de geschreven pers. Maar er wordt amper aandacht besteed aan de waarheidsgetrouwheid van de foto’s en video’s waarmee we elke dag geconfronteerd worden. We kunnen wel hameren op het verifiëren van bronnen, maar er bestaat vooralsnog geen kant-en-klare tool die met zekerheid kan bepalen of een foto bewerkt is. We kunnen een computer leren om amateuristisch plakwerk als het bovenstaande te detecteren, maar iets subtielere operaties slippen wellicht dagelijks door de mazen van het net.
