'Ramp in Fukushima was te voorkomen'

Na een grondige analyse van de vele rapporten die over de kernramp in Fukushima verschenen zijn, komen Costas Synolakis (Viterbi School of Engineering, Los Angeles, VS) en Utku Kânoğlu (Middle East Technical University, Ankara, Turkije) tot een opvallend besluit. In een speciale tsunami-editie van Philosophical Transactions of the Royal Society A stellen ze dat de ramp voorkomen had kunnen worden als de noodgeneratoren hoger waren geplaatst.

Op 11 maart 2011 veroorzaakte een enorme vloedgolf – vanwege mogelijke verwarring met het normale proces van eb en 'vloed' wordt vaak het Japanse woord 'tsunami' gebruikt – in de Japanse prefectuur Fukushima de zwaarste kernramp sinds de explosies in de reactor van Tsjernobyl (1986).

“

'De meeste tot dusver gepubliceerde studies gingen vooral in op wat er misging na de tsunami', aldus Synolakis in een begeleidend commentaar. 'Maar de ramp was het gevolg van problemen met het ontwerp van de centrale die men al lang voor de aardbeving verholpen hadden kunnen worden.'

Om de kernreacties onder controle te houden zijn kerncentrales afhankelijk van koelwater uit nabijgelegen meren, rivieren of de zee. Zelfs bij een gecontroleerde stillegging moet de reactor nog maandenlang gekoeld worden. Het oppompen van dat koelwater vereist quasi altijd elektriciteit.

Valt de toevoer van elektriciteit weg, dan wordt ook geen koelwater meer aangevoerd. Daarom zijn er doorgaans batterijen en generatoren aanwezig die om in noodgevallen elektriciteit te leveren. Die laatsten lieten het tijdens de ramp in Fukushima afweten, en wel om een eerder belachelijke reden.

'In dat opzicht zijn de (…) rapporten niet erg behulpzaam, want de locatie van de generatoren wordt niet in detail besproken', schrijven de wetenschappers. Ze bevonden zich op de kelderverdieping van de gebouwen, die zelf slechts op een hoogte van 10 à 13 meter boven de zeespiegel stonden.

Die kelder liep tijdens de tsunami onder water, waardoor zo goed als alle generatoren het lieten afweten, en niet langer koelwater werd aangevoerd. 'Een dergelijke plaatsing van de generatoren is onbegrijpelijk', aldus de wetenschappers, 'en suggereert dat het risico van een tsunami bij het beoordelen van de veiligheid van de centrale slechts als van secundair belang beschouwd werd.'

De wetenschappers beschrijven een opeenvolging van gemiste kansen. Voor de bouw van de centrale werd het terrein verlaagd van dertig naar tien meter, omdat zo makkelijker koelwater kon worden aangevoerd. Verschillende latere simulaties van het lokale tsunamirisico werden genegeerd.

De laatste kans kwam er in 2010, toen een aardbeving voor de kust van Chili ook in Japan een vloedgolf veroorzaakte. Een eigen studie van exploitant TEPCO, waar in latere publicaties zelden of nooit naar verwezen werd, voorspelde golven van slechts zo'n zes meter hoog.

De fout die keer op keer gemaakt werd, aldus de wetenschappers, is dat de kracht van de aardbeving onderschat werd, terwijl in een risico-analyse natuurlijk van het slechtste geval moet worden uitgegaan. De locatie van zware schokken langs een bepaalde breuklijn kan sterk in de tijd variëren.

Bovendien werd zelfs dan de stijging van het water ter hoogte van de centrale nog sterk onderschat . 'Wie een veiligheidsrisico modelleert, of een dergelijke analyse moet beoordelen, moet de uitkomst van het model vergelijken met die van eerdere gedocumenteerde gevallen. Dan zou zijn gebleken dat het water bij een schok van die kracht veel hoger kan stijgen dan het model voorspelde.'

De wetenschappers beschrijven enkele andere recente gevallen waarin het tsunamirisico totaal verkeerd werd ingeschat. Consultants zonder enige specifieke kennis of terreinervaring maken vaak gebruik van gratis beschikbare modellen, leggen ze uit, zonder goed te beseffen wat ze ermee doen.

De combinatie van verkeerd gebruikte modellen, studiebureaus die vooral de klant gerust willen stellen, regelgevers die liever werken met 'experts' die ze kennen dan met nobele onbekenden, en de 'onwetendheid en arrogantie' in een nucleaire sector die, volgens een rapport van het Japanse parlement, 'immuun was voor kritische maatschappelijke controle', was het recept voor een ramp.

De onderzoekers bekritiseren ook enkele Amerikaanse rapporten over de ramp, en niet alleen omdat ze werden geschreven zonder dat daarbij tsunami-experts geraadpleegd werden. Ze zijn het oneens met de 'politiek correcte, gratuite en vermoedelijk verkeerde' conclusie dat een correcte voorspelling van het waterpeil tijdens een tsunami de ramp niet had kunnen voorkomen.

'Als de generatoren op 30 meter hoogte hadden gestaan (…) had men de elektriciteitstoevoer in enkele uren kunnen herstellen. Zelfs als de generatoren 6 meter hoger hadden gestaan dan de centrales hadden ze de tsunami waarschijnlijk overleefd. Een dergelijke ingreep had mogelijk enkele honderdduizenden dollars gekost, maar geen miljoenen.' En was dus volstrekt haalbaar.

De hoofdzaak, aldus de wetenschappers, die de rapporten vaak negere,, is het belang van een correcte inschatting van de potentiële impact van een tsunami in het gebied van de kerncentrales . 'We hopen', besluiten ze, 'dat risicoanalyses voor de bouw van nieuwe centrales in de oostelijke Middellandse Zee professioneler verlopen.' Want ook daar is het tsunamirisico aanzienlijk.