De nieuwe voedingsdriehoek

Hoera, de voedingsdriehoek is jarig! Weg met de voedingsdriehoek! Al sinds 1997 biedt de figuur een visuele samenvatting van hoe een gezond voedingspatroon eruit ziet. Het model is de voorbije twintig jaar lichtjes bijgewerkt. Sojaproducten deden hun intrede en er werd een bewegingslaag toegevoegd. Het Vlaams Instituut Gezond Leven (VIGeZ) heeft de driehoek nu volledig omgegooid.

Wat is er nieuw?

Duurzaam

Voor het eerst houdt de driehoek niet alleen rekening met wat gezond is, maar ook met de impact van ons voedingspatroon op het milieu. Hij kijkt vooral naar de uitstoot van broeikasgassen, en in mindere mate naar de watervoetafdruk. Gezonde voedingsmiddelen die het milieu het minst belasten, krijgen de voorkeur.

Onafhankelijk

Bij de opstelling werd een expertenpanel geraadpleegd, met naast voedingsdeskundigen ook bewegingswetenschappers, psychologen en vertegenwoordigers van de overheid en organisaties als Kind en Gezin. Voor het eerst zaten geen belangengroepen als FEVIA (de voedingsindustrie) en het VLAM (Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing) mee aan tafel.

Bruikbaar

De oude driehoek diende als educatief hulpmiddel voor diëtisten, leraren en artsen. Er hoorde een uitgebreide brochure bij. Het nieuwe model moet bruikbaar zijn voor al wie in een oogopslag wil weten hoe gezond te eten. Voor achtergrondinformatie kan je terecht op www.gezondleven.be

Wat is er veranderd?

De belangrijkste aanpassingen op een rijtje.

Omgekeerd

De nieuwe driehoek staat op zijn kop. Om te vermijden dat wat in de top staat positief lijkt, terwijl het in werkelijkheid te mijden is.

Weg met beweging

De bewegingslaag vormt niet langer de basis van de driehoek. Niet omdat de experts vinden dat je gerust in de zetel mag blijven hangen, maar omdat ze een afzonderlijke bewegingsdriehoek hebben ontwikkeld, die aangeeft hoe vaak en hoe te bewegen.

Kleurencode

De kleur van de verschillende etages in de driehoek weerspiegelt de gezondheidseffecten van wat erin staat. Donkergroen staat voor een bewezen positief effect op de gezondheid. Lichtgroen voor een positief, neutraal of onvoldoende bewezen effect. Producten in de oranje top zijn slecht voor onze gezondheid als we er te veel van eten. Ze bevatten wel nog nuttige voedingstoffen, in tegenstelling tot de rode, overbodige voedingsmiddelen.

Meer of minder, maar geen porties

In tegenstelling tot de vorige driehoek vermeldt de nieuwe geen porties. Die waren verwarrend. Zo luidde vroeger het advies vijf à twaalf sneden bruin brood per dag te eten, en drie à vijf gekookte aardappelen. Wat is het dan? Hoeveelheden zijn sterk individueel bepaald. Wie geen topsporter of dokwerker is, hoeft geen half brood te eten. Daarom zegt de nieuwe voedingsdriehoek enkel wat we beter meer en minder eten.

Bonen zijn geen biefstuk

De oude driehoek gooide alle bronnen van eiwitten in onze voeding op één hoopje: vlees, vis, peulvruchten en vegetarische vervangproducten stonden in één groep. Nochtans hebben ze verschillende effecten op onze gezondheid én op het milieu. Daar houdt de nieuwe driehoek wel rekening mee. Peulvruchten en vegetarische producten als tofu krijgen de voorkeur. Vis en wit vlees zijn te verkiezen boven rood vlees.

Olijfolie is geen boter

Niet alle vetten zijn gelijk. Verzadigde vetzuren, rijkelijk aanwezig in boter en kokosvet, vervang je het beste zoveel mogelijk door onverzadigde vetzuren. Plantaardige oliën staan daarom niet langer samen met boter in één groep. 

Nadruk op noten

Ze stonden al in de oude driehoek, maar je moest ze met een vergrootglas zoeken. Noten, bronnen van onder meer eiwitten en gezonde vetten, krijgen een prominente plek in de basis.

Rode rommel

Veruit de ingrijpendste verandering: de nieuwe driehoek noemt ongezonde man en paard. Ultrabewerkte producten als frisdrank, snoep, gebak, snacks, fastfood en alcohol zijn uit de figuur geknikkerd. In het oude model hoorden ze thuis bij de blanco ‘restgroep’ bovenaan de piramide. Dan zijn de rode cirkel, de expliciete afbeeldingen en de boodschap ‘zo weinig mogelijk’ een pak duidelijker.

Advies

Drie richtlijnen liggen aan de basis van de nieuwe driehoek:

Eet meer plantaardige dan dierlijke voeding

Een overwegend plantaardige voeding is gezonder en heeft een lagere impact op het milieu. We eten te veel vlees en te weinig groenten, fruit, volle granen, peulvruchten en noten.

Vermijd ultrabewerkte voeding zoveel mogelijk

Sterk bewerkte producten bevatten doorgaans veel suiker, (verzadigd) vet en zout. Ze leveren veel calorieën, en weinig nuttige voedingsstoffen. Ze bieden geen meerwaarde en zijn overbodig.

Verspil geen voedsel en matig je consumptie

Overconsumptie en verspilling schaden zowel onze gezondheid als het milieu.

Op de schop

Het oude model deelde voedingsmiddelen in op basis van de belangrijkste voedingsstoffen erin. Het hield geen rekening met de verschillende effecten op gezondheid en milieu.

Commentaar: ‘Een moedige beslissing’

Voedingsdeskundige Patrick Mullie (VUB en Erasmushogeschool Brussel), die niet bij de totstandkoming van het nieuwe model betrokken was, is tevreden met het resultaat. ‘Ik ben blij. Dat het VIGeZ producten uit de restgroep expliciet afraadt, is een opmerkelijke verbetering. Moedig van hen om daar een duidelijk standpunt over in te nemen. De voedingsindustrie zal woedend zijn.’ Bij het ter perse gaan van dit artikel was sectorvereniging FEVIA nog niet bereid te reageren.

De voedingsindustrie verkondigt graag dat er geen ongezonde producten bestaan, wel ongezonde voedingspatronen, en dat ‘alle voedingsmiddelen hun plaats hebben in een evenwichtig voedingspatroon’. ‘Wetenschappelijk gezien klopt dat: de dosis bepaalt alles’, zegt Mullie. ‘Maar de industrie maakt daar handig misbruik van om producten te promoten die geen promotie behoeven. Nu ze niet langer in de driehoek staan, wordt dat moeilijker.’

Anderzijds: wie weet er nu niet dat de weg naar een lang en gezond leven niet langs de rayon koeken en chips loopt? Mullie hoopt daarom dat het nieuwe model ondersteuning krijgt via passend beleid, dat gezonde producten goedkoper maakt en ongezonde duurder. ‘Anders blijft het effect wellicht beperkt. Maar als mensen effectief gezonder gaan eten, zal dat jobs kosten: het zijn net de erg bewerkte producten die het meest opleveren.’

Mullie stipte eerder in Eos al enkele tekortkomingen van de oude driehoek aan, zoals het gebrek aan een onderscheid tussen de verschillende vetten en eiwitbronnen en de hoge aanbevolen dosis zuivel. Die zijn nu weggewerkt. Belangrijk is volgens Mullie ook wat er niet is veranderd. ‘Brood en aardappelen blijven in de basis van de driehoek. Dat is goed. Sommige voedingsgoeroes mogen beweren wat ze willen, we hebben koolhydraten nodig.’