Eerste genetisch gemodificeerde appel te koop. Zou jij er in bijten?

Deze maand worden er voor de eerste keer voorgesneden plakjes appel verkocht in Amerikaanse supermarkten. De appel mist het gen verantwoordelijk voor het enzym dat plantencellen bruin maakt wanneer ze worden blootgesteld aan zuurstof. De genetisch gemodificeerde ‘Arctic appels’ zijn een van de eerste etenswaren die het leven van de consument makkelijker moeten maken (en niet dat van de boer).

De appel hoort bij een kleine groep genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s) die verkocht worden als een afgewerkt product, niet als een ingrediënt. Okanagan Specialty Fruits in Canada plantte de eerste testappels in 2003. Sindsdien breidde het aanbod van genetisch gemodificeerde voedingswaren zich uit tot hamburgers zonder vlees, gemaakt met soja-eiwitten van recombinante gist, visfilets van de stamcellen van zeevruchten, en champignons waarvan de genen bewerkt werden met CRISPR-technologie. De meeste van deze voedingswaren hebben de supermarkten echter nog niet bereikt.

Volgens Mary Maxon, die de biowetenschapsprogramma’s van het Lawrence Berkely National Laboratory in California leidt is de appel is niet het eerste GGO dat mensen eten, maar wel het eerste dat echt voordelig is voor de klanten. Nu wachten veel kleine biotechnologiebedrijven vol spanning de reacties van de consumenten op de Arctic appel af.

“Als deze appel een succes wordt, zal hij de weg vrijmaken voor andere gemodificeerde voedingswaren,” zegt Yinong Yang, plantdeskundige aan de Pennsylvania State University. Hij produceerde met CRISPR een champignon die niet bruin wordt en hoopt deze op een dag te kunnen verkopen aan commerciële kwekers. 

Toen Neal Carter, medeoprichter van Okanagan, in 1995 de boomgaard van zijn familie overnam zat hij met de handen in het haar. Hoe kon hij een plaatsje veroveren op de Amerikaanse snackmarkt? Het antwoord vond hij in Australië. Hier waren de onderzoekers van de Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation erachter gekomen hoe ze het gen verantwoordelijk voor het enzym dat plantencellen bruin doet worden uit de planten konden verwijderen. Carter bedacht dat hij voorgesneden plakjes appel kon verkopen als hij dit enzym ook uit zijn appels haalde.

Niet bang voor gemodificeerde appel

Al snel stootte hij op een probleem: de Amerikaanse klanten zijn wantrouwig over GGO’s. Veel consumenten draaiden bij toen ze de reden voor de genetische modificatie hoorden en toen hen verteld werd dat de appels uitgebreid getest worden.  

Ook Mike Seldon, medeoprichter van Finless Foods in New York, ondervond dat een goede communicatie de consumenten kan overtuigen van het voordeel van GGO’s. Finless Foods produceert visfilets uit de stamcellen van vissen. 'We zullen de fouten van andere GGO-industrieën niet herhalen,' zegt hij, 'we zorgen voor een duidelijke communicatie naar de klanten toe. Als je dit niet doet mag je zeker zijn van een negatieve reactie van de markt.'

Seldon ziet een overeenkomst tussen de Arctic appel en zijn visfilets: ze werden beide geproduceerd ten voordele van de consument. Finless Foods hoopt dat de consumenten overtuigd zullen zijn van het voordeel van hun filets door het idee dat ze vis kunnen eten zonder zich zorgen te maken over overbevissing, het slachten van dieren en milieuvervuiling. Ze genereerden prototypes van blauwvintonijn-filets.

Anderen vinden dat Okanagan niet genoeg doet om de consument te informeren over hoe de appel gemaakt wordt. Op de zakken van de appels zelf staat niet te lezen dat het om een GGO gaat. Wel staat er een QR-code op die je online informatie geeft wanneer je hem scant met je smartphone. “Niet iedereen heeft een smartphone. En zelfs als je er één hebt, zou je dan ieder item opzoeken?” Aldus Bill Freese, wetenschapsbeleidanalist aan het Center for Food Safety in Washington. Volgens hem moeten de appels duidelijk als GGO’s gekenmerkt worden.

In de VS is de reactie van de consumenten zeker niet de enige moeilijkheid die producenten van GGO’s moeten overwinnen. De producten moeten eerst goedgekeurd worden door een ingewikkeld web van reguleringsprocessen. Het duurde vijf jaar voordat de Arctic appel werd goedgekeurd voor verkoop.

Een ander voorbeeld is dat van de CRISPR champignon. CRISPR is een techniek waarmee veranderingen in het genoom kunnen worden aangebracht. Het US Department of Agriculture (USDA) besloot in 2016 dat het de paddenstoel, waaruit een gen was verwijderd met behulp van CRISPR, niet zou evalueren. Dit leek zijn weg naar de markt vrij te maken. Maar nadat de pers over die beslissing rapporteerde kreeg Yang een telefoontje van de US Food and Drug Administration met de vraag of zij de champignon mochten beoordelen. “Ik gaf hen toestemming zodat ik de consumenten gerust kon stellen,” zegt hij.

Voor de investeerders blijft het grootste struikelblok toch wel de steun van de consumenten. Volgens James Hardiman, partner bij Data Collective in Californië, kunnen de ondernemingen die GGO’s produceren gemakkelijk een aantal extra jaren inplannen om de reguleringsprocessen in orde te brengen. Het grote publiek is echter veel moeilijker te controleren, want klanten kunnen irrationeel reageren.

Toch blijft Carter optimistisch over de ontvangst van zijn Arctic appel. 'We krijgen bijna nooit meer mails waarin staat dat we Satan zijn,' zegt hij. 'Nu vragen mensen ons waar ze de appel kunnen kopen.'

En in Europa?

Volgens René Custers, expert in de regelgeving rond ggo’s bij het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) hoeven we Arctic appel niet meteen in Europa te verwachten. ‘Om zo’n appel hier op de markt te mogen brengen, moet hij eerst een positief advies krijgen van de Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA). Dan volgt de politieke beslissing, waarbij de nodige meerderheid voor of tegen nog nooit is bereikt. Toelating om de appel hier te telen ligt nog moeilijker, omdat landen andere redenen dan veiligheidsoverwegingen kunnen inroepen om de teelt tegen te houden. BASF heeft om die reden een tijd geleden geen marktaanvraag ingediend voor aardappelen die resistent zijn tegen de ziekte phytophthora. Okanagan zou wel heel overtuigd moeten zijn om in Europa een marktaanvraag in te dienen.’

Carter laat weten dat er nog geen Europese aanvraag is opgestart. ‘Maar we sluiten dat in de toekomst niet uit.’

Origineel: Nature News

Vertaling: Silke Hendriks

Aanvulling Europa: Dieter De Cleene