Drie verschillende onderzoeken tonen aan dat muizen een bewusteloze soortgenoot ‘reanimeren’. Mogelijk doen ze dat daadwerkelijk met de bedoeling om de andere muis te redden.
Beeld: Wenjian Sun, Guangwei Zhang, et al.
Muizen in tekenfilms doen de gekste dingen. Zo koken ze sterrengerechten en besturen ze stoomboten. Maar echte muizen doen soms nog vreemdere dingen dan de muizen in Disneyfilms. Recent onderzoek heeft zich toegespitst op de onderlinge reanimatie van muizen. Uit de studie bleek dat wanneer muizen een bewusteloze soortgenoot vinden, ze eerste hulp lijken te verlenen. Die hulp is waarschijnlijk bedoeld om hun soortgenoot te redden. Toch zijn niet alle experts hiervan overtuigd.
‘Het begon allemaal met een toevallige observatie’, zegt Li Zhang, neurowetenschapper aan de universiteit van Zuid-Californië (USC). Zhang en zijn team ontdekten tijdens experimenten dat wanneer een muis een bewusteloze soortgenoot tegenkwam, ze er plots intensief mee begon te communiceren.
‘Dit trok onze aandacht, omdat er nog geen onderzoek bestaat naar hoe dieren over het algemeen reageren op onbewuste soortgenoten’, zegt Zhang. Zo’n gedrag is ‘nog nooit zorgvuldig onderzocht’. Wel bestaan er anekdotes over wilde dieren zoals olifanten, chimpansees en dolfijnen die soortgenoten in nood proberen te helpen.
Om er meer over te leren, hebben Zhang en zijn team verschillende experimenten opgezet. Daarmee onderzochten ze hoe een muis zich gedraagt wanneer ze een andere muis tegenkomt die met verdoving buiten westen is gebracht.
Video’s onthullen dat de eerste muis een set gedragingen vertoont naar de bewusteloze muis. Eerst snuffelde ze aan het lichaam, vervolgens begon ze haar te verzorgen. Daarna ging het er heftiger aan toe: ze beet in de mond van haar bewusteloze soortgenoot en trok de tong eruit om de luchtwegen te openen. Die handelingen lijken erg op de eerste hulp die mensen aan elkaar verlenen, schrijft het team in Science. Wanneer de onderzoekers een object in de mond van de bewusteloze muis legden, nam de andere muis het er meestal eerst uit.
Overlevingsinstinct
Om uit te sluiten of dit gedrag gemotiveerd was door een verlangen naar sociale interactie met een bewusteloze muis of door nieuwsgierigheid, voerde het team bijkomende experimenten uit. De resultaten waren ‘echt choquerend’, zegt Zhang. ‘We realiseerden dat dit een overlevingsmechanisme is.’
De muizen redden liever bekende soortgenoten dan vreemde, wat suggereert dat hun handelingen niet gebaseerd zijn op agressieve impulsen. De vrouwelijke muizen redden soms wel vreemde soortgenoten, wat erop wijst dat ze een hoger niveau van empathie hebben dan de mannetjes. De reddende muizen hadden geen enkele eerdere ervaring met een andere bewusteloze soortgenoot, wat suggereert dat het om natuurlijk gedrag gaat.
'Anderen helpen is een evolutionair mechanisme'
Onderzoekers blijven sceptisch over de vraag of de muizen zulke reanimatiepogingen doelbewust doen of niet, ook al komen de muizen die geholpen worden sneller bij bewustzijn. Het is mogelijk dat zulke acties ontstaan vanuit natuurlijke impulsen die geëvolueerd kunnen zijn om de overlevingskansen van het dier te vergroten, zegt coauteur Huizhong Tao, professor fysiologie en neurowetenschap aan de universiteit van Zuid-Californië.
Op een scan van de hersenen van deze muizen is te zien dat neuronen in de hypothalamus het hormoon oxytocine vrijgeven. Dat speelt een belangrijke rol in het hulpverleningsgedrag van de muizen, zegt Tao.
Aangeboren of aangeleerd
Een andere studie uit dezelfde uitgave van Science die over het hulpverleningsgedrag van muizen schrijft, behaalde gelijkaardige resultaten. De onderzoekers hebben gevonden dat een hersenstructuur, de mediale kern van de amygdala, meespeelt in het herkennen van het bewusteloze dier en het reddinggedrag regelt. ‘Deze twee verschillende bevindingen kunnen elkaar aanvullen. Het lijkt erop dat beide structuren vereist zijn voor het gedrag van de muizen naar hun bewusteloze soortgenoot toe’, zegt Tao.
Nog een andere studie, gepubliceerd in Science Advances, formuleerde soortgelijke conclusies. Die was gefocust op een ander hersengebied dat betrokken kan zijn bij dit gedrag.
‘Dit gedrag is verassend’, zegt Inbal Ben-Ami Bartal, neurowetenschapper aan de universiteit van Tel Aviv, die het helpende gedrag in ratten bestudeert en niet betrokken was bij het nieuwe onderzoek. ‘We probeerden lange tijd te verklaren of gedragingen tegenover anderen iets aangeboren of iets aangeleerd zijn.’ Velen denken dat de zogenaamde prosociale gedragingen, gedrag dat bedoeld is om een ander te helpen, bijvoorbeeld cultureel bepaald zijn. Het zouden vaardigheden zijn die we van anderen leren, zegt Bartal.
Maar het resultaat van Zhang wijst volgens Bartal eerder naar een andere verklaring, namelijk dat we ook een ‘natuurlijk aangeboren hersencircuit bezitten dat bedoeld is voor het prosociaal gedrag naar anderen’.
‘Het is ongetwijfeld relevant voor mensen’, voegt Bartal toe. ‘Ik denk dat we nu beseffen dat anderen helpen een evolutionair mechanisme is dat we al vanaf de steentijd bezitten.’
Niet alle wetenschappers zijn overtuigd. ‘Ik ben het volledig oneens met die interpretatie’, zegt Peggy Mason, professor neurobiologie aan de universiteit van Chicago, die ook niet betrokken was in het nieuwe onderzoek. Ze gaat akkoord met het bewijs dat het ‘reddende’ gedrag aantoont dat de muizen hun bewusteloze soortgenoten willen helpen. Toch denkt ze dat de muizen hen niet daadwerkelijk redden, maar dat ze gewoon nieuwsgierig zijn en op ontdekking willen gaan. ‘Ik denk dat het gedrag goed is, maar dat je het een andere benaming moet geven’, zegt ze.
De bevindingen roepen nieuwe vragen op. Toekomstige studies zouden kunnen leiden tot een beter begrip van het hersencircuit dat het reddinggedrags en de empathie naar andere dieren toe controleert. Zodra de hersenbanen die deze gedragingen controleren, duidelijk worden, kunnen ze de onderliggende oorzaken van tekorten voor bepaalde neurologische aandoeningen - van Alzheimer tot autisme - blootleggen.
Vertaling: Lisa Vanroye
