donkere materie

De pas gelanceerde Europese telescoop zal peilen naar donkere energie en donkere materie. Daarmee is Euclid een schot voor de boeg voor antwoorden op de grootste mysteries van het universum. 

Vraag een kosmoloog wat hem of haar wakker houdt en je vindt de Hubblespanning zeker terug in de top 3. Niet verwonderlijk: als je wilt uitrekenen hoe snel het heelal uitzet, blijkt het resultaat af te hangen van de meetmethode. Een nieuwe bevinding maakt mogelijk een einde aan dat verschil.

Die vraagt verdeelt astronomen en natuurkundigen al jarenlang in twee kampen. Nieuw onderzoek verlegt de grens van donkerematerie-waarnemingen tot in de onbekende buitenregionen van sterrenstelsels, en legt daarmee verschillende modellen en theorieën langs de meetlat.

De draaiing van de centrale balk van ons Melkwegstelsel, die uit miljarden opeengehoopte sterren bestaat, is sinds zijn ontstaan met ongeveer een kwart vertraagd. Die afremming werd al dertig jaar geleden voorspeld, en is nu voor het eerst ook gemeten. 

Vera Rubin (1928-2016) bewees als eerste het bestaan van donkere materie. Maar ze is voor Bieke Broux (UHasselt) ook een inspiratiebron voor vrouwelijke wetenschappers die een gezin en een onderzoekscarrière willen combineren.

Zowat de helft van de zichtbare (‘baryonische’) materie onttrekt zich aan onze waarnemingen. Maar nu lijkt het ‘probleem van de verborgen baryonen’ opgelost. Met dank aan mysterieuze heldere, korte radioflitsen. En aan pientere astronomen die deze flitsen als kosmische zaklantaarn gebruikten. 

Een deeltje met de ietwat aparte naam d*(2380), kortweg d-ster, zorgt voor opwinding onder wetenschappers. Nadert de zoektocht naar de aard van donkere materie zijn ontknoping?

Waarnemingen met de Hubble-ruimtetelescoop laten zien dat het sterrenstelsel DF4 weinig of geen donkere materie bevat. De grote vraag is nu hoe zulke sterrenstelsels zijn ontstaan. 

Dankzij een nieuwe methode van machine learning gaat het opsporen van donkere materie veel sneller.