homo sapiens

Europa was voor de komst van de Homo sapiens niet bedekt met dichte, donkere bossen, maar met een mozaïek van open plekken en lichtdoorlatende bostypes. Later werden die open plekken schaarser. Hoe kan dat?

We hebben meer gemeen met onze verste voorouders dan we denken. Toen de mens – of zelfs zijn voorgangers – nog over de savanne rondzwierf, ontstond gedrag dat tot vandaag ons doen en laten kan bepalen.

De barre vrieskou hield Homo sapiens niet tegen om zich over Centraal- en wellicht ook Noordwest-Europa te verspreiden. Dat blijkt uit recente opgravingen in Duitsland. Het betekent ook dat de moderne mens en de neanderthaler ons continent lang met elkaar hebben gedeeld.

Ziedaar de eerste draftversie van het ‘pangenoom’: een blauwdruk van ons DNA waarin ook de genetische variatie tussen mensen is opgetekend. Op termijn moet dit de referentie worden in genetische onderzoek, en daarmee het huidige ‘lineaire’ referentiegenoom vervangen.

Dat wij mensen onze ondergang tegemoet zullen gaan, lijdt geen twijfel. De vraag is wanneer en hoe dat zal gebeuren.

Dankzij het werk van paleogeneticus Svante Pääbo weten we dat gemiddeld twee procent van ons DNA afkomstig is van neanderthalers. Vandaag wint hij de Nobelprijs voor Geneeskunde. Eos sprak met hem in 2014: ‘Mogelijk hebben wij onze neiging tot zwaarlijvigheid geërfd van de neanderthaler’.

Hoewel mensen genetisch sterk lijken op primaten, heeft Homo sapiens veel meer succes geboekt. Volgens sommige wetenschappers hebben we dat te danken aan de ontwikkeling van taal. Biedt taal dan zo een groot overlevingsvoordeel? Indien ja, waarom is de mens dan de enige soort op aarde die er zich meester van gemaakt heeft? Je komt het te weten in deze aflevering van de Educated Idiots podcast.

Veerle Rots, laureate van de Francqui-prijs van dit jaar, heeft met haar onderzoek naar stenen artefacten de blik van archeologen op de verre prehistorie ingrijpend veranderd. Ze toonde aan dat homo sapiensen én neanderthalers al heel vroeg complexe gebruiksvoorwerpen maakten, onder meer via montage.

Waarom kunnen mensen praten en apen niet? Cognitief neurowetenschapper Rogier Mars zoekt naar verschillen in het brein tussen mens en dier. “Mensen moeten samenwerken om te overleven, en dan is communicatie cruciaal.”