Geschiedenis

Er is ophef rond een nieuwe film over Napoleon Bonaparte die in het najaar uitkomt. De Britse regisseur Ridley Scott zou Bonaparte neerzetten als een slechterik. Maar hoe turbulent Napoleons bestaan als veldheer ook was, zijn liefdesleven was nog woeliger.

Driehonderd jaar geleden overleed Antoni van Leeuwenhoek. De textielhandelaar maakte naam en faam met zijn revolutionaire microscopen, waarmee hij een geheel nieuwe wereld openbaarde. Zijn belang voor de microbiologie valt niet te overschatten. ‘Net toen iedereen begon te kijken naar het grote, richtte Van Leeuwenhoek zijn blik op het minuscule.’

Ook tien eeuwen geleden klaagden leerkrachten al over ‘luie studenten’ en zochten ze manieren om hen gemotiveerd te houden. De Byzantijnse leerkracht Niketas van Herakleia was er een meester in. Zijn Griekse gedichten over grammatica geven inzage in zijn bijzondere leven.

Beide menssoorten stonden met elkaar in contact, maar hoe frequent? Dat blijft een mysterie. Een nieuw klimaatmodel laat zien dat hun leefgebieden in bepaalde warmere periodes in elkaar overliepen, wat ontmoetingen makkelijker maakte.

Op een plek waar een luxehotel zou worden gebouwd, vonden archeologen de sierlijke ruïnes van Nero's theater.

Voor het eerst zijn wetenschappers erin geslaagd om op basis van fossiel DNA afkomstig uit een neolithische grafsite een uitgebreide familiestamboom op te stellen. Het biedt niet enkel inzicht in familierelaties, maar ook in de sociale structuur van deze gemeenschap uit de jonge steentijd.

In een dorp in het huidige Jordanië stierf negenduizend jaar geleden een kind. Hij werd onder de vloer van zijn huis begraven, met rond zijn nek een prachtig halssnoer gemaakt uit meer dan 2.500 kraaltjes. Vijf jaar nadat het werd opgegraven, hebben archeologen dit bijzondere steentijdjuweel nu weer bij elkaar gepuzzeld.

Momenteel kan je in de bioscoop gaan kijken naar Oppenheimer, een film over de natuurkundige die ook de vader van de atoombom wordt genoemd. Ook België speelde een rol. Ons land zorgde er tijdens de Tweede Wereldoorlog voor dat de VS konden beschikken over uranium.

Plat, rond en met beleg- dat kan alleen maar een pizza zijn! Of niet? De tweeduizend jaar oude vondst uit Pompeï toont zeker iets anders.

De eerste Vlamingen die voetbal speelden, waren leerlingen van het College van Melle, in 1863. Dat was al langer bekend. Maar wie de eerste Vlaamse fietsers waren, bleef tot voor kort in het ongewisse. Dat vage beeld wordt nu opgevuld met informatie uit onverwachte hoek: het dagboek van een Waalse priester en de Amsterdamse boekhouding van vergoedingen voor Duitse militairen.

Grottekeningen in het Franse La Roche-Cotard zijn het werk van neanderthalers en niet van Homo sapiens, wijst nieuw onderzoek uit. ‘Late neanderthalers verschilden helemaal niet zoveel van de Homo sapiens. Het is logisch dat zij ook grottekeningen maakten’, zegt professor Philip Van Peer (KU Leuven).

De zon brandde op hun hoofd en drinkwater was vaak schaars: onze voorouders in Afrika hadden te kampen met hitte. Het feit dat veel mensen vandaag nog steeds krullend haar hebben, zou hiermee te maken kunnen hebben.

Onderzoekers reconstrueerden de gewrichten en spieren van Lucy, de bekendste vroege voorouder van de mens. Daarmee verwierven ze nieuw inzicht in de gang van de mensachtige.

Bij archeologie denk je misschien snel aan opgravingen in Egypte of het Nabije Oosten. Toch valt er ook in België heel wat archeologie te ontdekken. Drie archeologen gunnen je een blik in hun onderzoek.

Een studie van 31.000 jaar oude vogelresten, in de jaren zestig ontdekt in Henegouwen, suggereert dat de jager-verzamelaars er een bijzondere interesse hadden in eendenvleugels. Die zijn bewerkt: om gedroogde vleugels te verkrijgen, of om een bepaald botje te verwerken in ambachtelijk tuig. Of beide.

Dankzij zuivelproducten op basis van geitenmelk kon het Tibetaans Plateau al vroeg worden bewoond door mensen.

In een tijdperk waarin het recht op abortus in sommige landen op de helling staat, verschijnen opvallend veel films en documentaires over het thema. Door een realistisch beeld te scheppen van de behandelingen en de psychologische impact, maken films als L’événement ons bewust van het belang van abortusrecht.