Geschiedenis

Plat, rond en met beleg- dat kan alleen maar een pizza zijn! Of niet? De tweeduizend jaar oude vondst uit Pompeï toont zeker iets anders.

De eerste Vlamingen die voetbal speelden, waren leerlingen van het College van Melle, in 1863. Dat was al langer bekend. Maar wie de eerste Vlaamse fietsers waren, bleef tot voor kort in het ongewisse. Dat vage beeld wordt nu opgevuld met informatie uit onverwachte hoek: het dagboek van een Waalse priester en de Amsterdamse boekhouding van vergoedingen voor Duitse militairen.

Grottekeningen in het Franse La Roche-Cotard zijn het werk van neanderthalers en niet van Homo sapiens, wijst nieuw onderzoek uit. ‘Late neanderthalers verschilden helemaal niet zoveel van de Homo sapiens. Het is logisch dat zij ook grottekeningen maakten’, zegt professor Philip Van Peer (KU Leuven).

De zon brandde op hun hoofd en drinkwater was vaak schaars: onze voorouders in Afrika hadden te kampen met hitte. Het feit dat veel mensen vandaag nog steeds krullend haar hebben, zou hiermee te maken kunnen hebben.

Onderzoekers reconstrueerden de gewrichten en spieren van Lucy, de bekendste vroege voorouder van de mens. Daarmee verwierven ze nieuw inzicht in de gang van de mensachtige.

Bij archeologie denk je misschien snel aan opgravingen in Egypte of het Nabije Oosten. Toch valt er ook in België heel wat archeologie te ontdekken. Drie archeologen gunnen je een blik in hun onderzoek.

Een studie van 31.000 jaar oude vogelresten, in de jaren zestig ontdekt in Henegouwen, suggereert dat de jager-verzamelaars er een bijzondere interesse hadden in eendenvleugels. Die zijn bewerkt: om gedroogde vleugels te verkrijgen, of om een bepaald botje te verwerken in ambachtelijk tuig. Of beide.

Dankzij zuivelproducten op basis van geitenmelk kon het Tibetaans Plateau al vroeg worden bewoond door mensen.

In een tijdperk waarin het recht op abortus in sommige landen op de helling staat, verschijnen opvallend veel films en documentaires over het thema. Door een realistisch beeld te scheppen van de behandelingen en de psychologische impact, maken films als L’événement ons bewust van het belang van abortusrecht.

Classicus Raf Van Rooy (KU Leuven) bestudeert teksten geschreven in het ‘Nieuw-Oudgrieks’, een vorm van Oudgrieks die in de renaissance populair werd onder intellectuelen in Europa.

Onze band met de enigmatische neanderthaler, historische migraties en epidemieën: de sporen ervan zijn nog te zien in ons DNA. Hoe ontrafel je die geschiedenis? Genetisch genealoog Maarten Larmuseau (KU Leuven) legt het uit in onze podcast Vraag Het Aan.

Toen paus Paulus VI in 1968 de pil verbood, zette de Vlaamse gynaecoloog Nand Peeters zijn onderzoek naar orale anticonceptie definitief stop. In 1960 had hij nochtans de eerste bruikbare pil ter wereld op punt gesteld. Uit angst voor represailles zou hij nooit meer praten over deze prestatie.

Nieuw onderzoek in de befaamde Mandringrot biedt niet alleen een nieuw perspectief op de vroegste voorgeschiedenis van de Homo sapiens in Europa. Het brengt ook met zich mee dat we de nadagen van de neanderthaler misschien wel grondig moeten herbekijken.

Genetisch onderzoek brengt een verrassend nieuw inzicht in de oorsprong de Picten, een van de meest tot de verbeelding sprekende oude West-Europese volkeren.

Archeologisch en DNA-onderzoek werpt een verrassend nieuw licht op het krijgersvolk Xiongnu dat de bouw van de Chinese Muur in een stroomversnelling bracht. Vrouwen hadden bij hen meer dan twintig eeuwen geleden een belangrijke rol als cultuurbewakers en machtspolitici.

Archeologen denken maar beter twee keer na voor ze scherpe stenen of steenscherven aan oermensen toewijzen, nu is gebleken dat ook apen ze kunnen produceren.

De overgang naar landbouw heeft een diepgaande invloed gehad op de ontwikkeling van ons immuunsysteem. Maar dat zit anders dan verwacht.