Hans Plets

In de vroege ochtend van 16 mei is het weer zover: de maan verdwijnt in de schaduwkegel van de aarde, met een totale maansverduistering tot gevolg. Ze valt waar te nemen in België, zij het behoorlijk laag aan de horizon.

Kosmologen zijn al een tijdje bekomen van hun verbazing over het feit dat het heelal steeds sneller uitzet. Maar hoe groot die versnelde uitdijing is, raakt maar niet uitgeklaard. Schort er misschien iets aan ons standaardmodel van de kosmologie?

Een internationaal team van wetenschappers heeft voor het eerst met een grondtelescoop een rechtstreekse meting verricht van de hoeveelheid zuurstof en koolstof in de atmosfeer van een exoplaneet. Met dit type onderzoek kunnen sterrenkundigen een dubbelslag slaan: meer leren over planeetvorming en het pad effenen voor onderzoek naar buitenaardse sporen van biologische activiteit.

Brengt de schaduw van zwarte gaten ons op het spoor van een dieperliggende theorie dan Einsteins algemene relativiteit? Dat zou best kunnen volgens een internationaal team van fysici onder leiding van theoretici van de KU Leuven.

Precies honderd jaar na Albert Einstein delen Syukoro Manabe, Klaus Hasselmann en Giorgio Parisi de Nobelprijs voor Fysica 2021. De Koninklijke Zweedse Academie voor Wetenschappen bekroonde het drietal dinsdagmiddag voor hun ‘baanbrekende bijdragen aan ons inzicht in de eigenschappen en evolutie van complexe fysische systemen’, zoals het klimaat.

Vraag een kosmoloog wat hem of haar wakker houdt en je vindt de Hubblespanning zeker terug in de top 3. Niet verwonderlijk: als je wilt uitrekenen hoe snel het heelal uitzet, blijkt het resultaat af te hangen van de meetmethode. Een nieuwe bevinding maakt mogelijk een einde aan dat verschil.

Eind 2019 begon de heldere oranje ster Betelgeuze plots minder fel te stralen. Het helderheidsdipje, dat voor opschudding zorgde onder sterrenkundigen, duurde enkele maanden. Een onderzoeksteam onder leiding van de KU Leuven komt nu met een verklaring: een uitgestoten stofwolk heeft de tijdelijke verduistering veroorzaakt.

Resultaten van experimenten met de deeltjesversneller van het CERN in Genève wijzen voorzichtig in die richting.

Deze week treedt de Square Kilometre Array (SKA) Observatory officieel in werking. Deze nieuwe intergouvernementele organisatie zal de komende jaren de grootste radiotelescoop ooit bouwen. Die moet op termijn een resem sterrenkundige mysteries ontrafelen, van het ontstaan van de eerste sterren, over donkere energie tot de mogelijke aanwezigheid van exoleven.